بر اساس پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی در سالهای اخیر ، موضوع تکامل بهنگام کودکان و انجام مداخلات بهنگام در این زمینه بسیار مورد توجه دولتها قرار گرفته است. از آنجایی که جهت پیشبرد اهداف سازمان بهداشت جهانی و سلامت کودکان در حوزه تکامل نیاز است خانواده ها اطلاع و آگاهی هایی مختصر راجه به تکامل داشته باشند در این گفتار قصد داریم خانواده ها را با تکامل و حوزه های مختلف ان آشنا کنیم. تکامل به مجموعه تغییراتی گفته می شود که انسان از بدو شکل گیری جنین تا پایان عمر تجربه می کند و این تغییرات منجر به یادگیری مهراتهایی جهت سازگاری با محیط می شود.انسان  در ابتدای تولد تا یکسال اول زندگی بزرگترین تحولات  را تجربه می کند. تکامل مهارتها در کودکی در متون مختلف تعاریف مختلفی دارد اما آنچه در حال حاضر توسط وزارت بهداشت در تمامی مراکز بهداشت مصوب شده است و به وسیله آن نوزادان و کودکان را ارزیابی می کنند عبارت است از :
1- تکامل در حوزه حرکات درشت که مربوط به اندام ها و تنه می باشد و شامل حرکاتی نظیر کنترل سر و گردن گرفتن، بالا اوردن دستها، نشستن، چهار دست و پا شدن، سینه خیز رفتن، غلتیدن ، ایستادن و... می باشد که انتظار داریم در یک محدوده سنی کودک این مهارتها را به مرور کسب کند.
2- تکامل در حوزه حرکات ظریف که مربوط به حرکات ناحیه دست وانگشتان می باشد . برای مثال گرفتن اشیا با کف دست، جابجا کردن اشیا در دست، گرفتن مداد، پرتاب کردن توپ که این مهارتها نیز به مرور زمان در یک بازه زمانی خاص به دست می آید.
3- تکامل در حوزه ارتباطلات که شامل توانایی کودک در آواسازی و بیان کلمات و همچنین درک مناسبتهای اجتماعی می باشد که از مهارتهای ساده در سنین کمتر نظیر آواسازی و غان و غون شروع می شود و بعد در سنین بالاتر تبدیل به گفتار با قاعده و شبیه بزرگسالان می شود.
4- تکامل در حوزه حل مسئله که توانمندی های شناختی کودکان را در بر میگیرد و در هر سن انتظار خاصی از کودک درایم که بتواند با استفاده از تفکر مشکلات خود را حل کند.
5- تکامل در حوزه شخصی اجتماعی که عبارت است از توانمندی کودک د رانجام مستقل امور روزانه خود که متناسب با سن فرق می کند . برای مثال یک کودک 4 ماهه برای انجام اموری نظیر تغذیه، لباس پوشیدن،دفع  ادرار و مدفوع نیاز به حمایت دیگران دارد اما در سنین بالاتر می تواند در انجام این امور به مراقب خود کمک کند و به حدی می رسد که می تواند مستقل و بدون کمک دیگران این کار را انجام دهد.
نکته قابل توجه در بحث تکامل ، وابسته به سن بودن مهارتهای کودک است به طوری که اگر در یک سن مشخص کوک توانمندی های مربوط به سن را در هر کدام از حوزه های مطرح شده در بالا انجام نداد نیازمند دریافت مداخله و مشاوره می باشد و سریعا با ید اقدام مناسب را انجام دهد تا کودک از حداکثر توانمندی های خود بهره ببرد.
در حال حاضر د رکشور ما مراکز جامع تکامل وجود دارد که با استفاده از یک پرسشنامه استاندارد به نام پرسشنامه سنین و مراحل تونمندی های کودک را از سن 4 ماهگی تا 60 ماهگی مورد ارزیابی قرار می دهد . این پرسشنامه در مرازک بهداشت ومراقبت خانواده توسط کارشناسان بهداشت به صورت روتین در سن 12 ماهگی برای همه کودکان انجام می شود و خانواده ها برای اطلاعات بیشتر می توانند به کارشناسان مرکاز بهداشت مراجعه کنند. در صورتی که با انجام این پرسشنامه مشخص شد که نگرانی های خانواده راجع به مراحل رشد و تکامل کودک خود حائز اهمیت است ومشکلاتی در تکامل وجود دارد، کاردرمانگران می توانند در بهیود مهارتهای تکاملی کودکان به خانواده ها کمک شایانی داشته باشند .
نویسنده: دکتر سمیه کاوسی پور