«گفتاردرمانی» یا «آسیب‌شناسی گفتار و زبان» یکی از رشته‌های علوم‌پزشکی در شاخه‌ی علوم توانبخشی می‌باشد که به فراگیری دانش تشخیص و درمان اختلالات گفتار، زبان، بلع و اختلالات شناختی- ارتباطی می‌پردازد. دانشجویان این رشته علل و عوامل بروز انواع اختلالات گفتار و زبان و اختلالات عملکرد دستگاه گفتار را مورد مطالعه قرار می‌دهند و روش‌های شناسایی، ارزیابی، و درمان آن‌ها را می‌آموزند. بنابراین حیطه‌ی کاری یک آسیب‌شناس گفتار و زبان بسیار گسترده بوده و طیف وسیعی از افراد جامعه را در رده‌های سنی مختلف شامل می‌شود.
گفتار درمانی در ایران:
رشته‌ی گفتاردرمانی در سال ۱۳۵۲ هجری‌شمسی در ایران تاسیس شد و آموزش آن به دانشگاه علوم پزشکی ایران واگذار گردید. در ابتدا دروس این رشته توسط اساتید خارجی تدریس می‌شد که در ادامه با فارغ‌التحصیل شدن دانش‌آموختگان، اساتید ایرانی به تدریس و مدیریت این رشته در کشور پرداختند. در سال ۱۳۷۱ هجری‌شمسی اولین دوره‌ی کارشناسی‌ارشد و در سال ۱۳۸۵ هجری‌شمسی اولین دوره‌ی دکتری تخصصی (Ph.D.) رشته گفتاردرمانی برگزارگردید.
دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز در سال ۱۳۸۷ در مقطع کارشناسی و در سال ۱۴۰۰ در مقطع کارشناسی‌ارشد اقدام به پذیرش دانشجو در این رشته نموده‌است.
مقاطع تحصیلی رشته‌ی گفتاردرمانی:
تحصیل در مقاطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری‌تخصصی گفتاردرمانی در دانشگاههای داخل کشور امکان‌پذیراست.
هم اکنون سیزده دانشگاه (دانشگاههای علوم‌پزشکی ایران، تهران، اصفهان، شیراز، جندی شاپور اهواز، مشهد، سمنان، تبریز، بابل، زاهدان، همدان، اراک و نیز دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی) دارای مقطع کارشناسی، نه دانشگاه (دانشگاه های علوم‌پزشکی ایران، تهران، اصفهان، جندی شاپور اهواز، مشهد، سمنان، شیراز، همدان و دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی) دارای مقطع کارشناسی‌ارشد و چهار دانشگاه (دانشگاههای علوم‌پزشکی ایران، تهران، جندی شاپور اهواز و دانشگاه علوم‌توانبخشی و سلامت اجتماعی) دارای مقطع دکتری‌تخصصی (Ph.D.)گفتار درمانی هستند.
حوزه‌های کاری گفتاردرمانی
گفتاردرمانگران یا آسیب شناسان گفتار و زبان در خصوص پیشگیری، ارزیابی، تشخیص و درمان در زمینه‌های گفتار، زبان، شناختی- ارتباطی و اختلال بلع در کودکان و بزرگسالان فعالیت میکنند. خدمات گفتاردرمانی با غربالگری آغاز می‌شود و با ارزیابی، تشخیص و مشاوره جهت مدیریت و درمان این اختلالات ادامه می‌یابد. برخی از این خدمات عبارتند از:
· غربالگری اختلالات گفتار، زبان، شناختی- ارتباطی و بلع در سطح جامعه
· پیشگیری اولیه و ثانویه به منظور جلوگیری از بروز و تشدید اختلالات گفتار، زبان، شناختی- ارتباطی و بلع از طریق آموزش به فرد، خانواده و جامعه
· پیشگیری در سطح سوم از طریق گفتاردرمانی افراد دارای اختلالات گفتار، زبان، شناختی- ارتباطی و بلع
توانبخشی اختلالات شناختی-ارتباطی، گفتار، زبان
· توانبخشی اختلالات بلع
· توانبخشی اختلالات مربوط به صدا
· توانبخشی اختلالات اجتماعی ارتباطی (اختلالات طیف اوتیسم)
· توانبخشی اختلالات خواندن و نوشتن
· توانبخشی اختلالات ارتباطی در سالمندان
· طراحی و اجرای روش‌های ارتباطی مکمل و جایگزین آسیب شناسان گفتار و زبان اغلب به عنوان بخشی از یک تیم چند‌رشته‌ای همراه با گروهی از متخصصان حیطه‌های پزشکی و توانبخشی فعالیت میکنند (مانند پزشک متخصص اطفال، مغز و اعصاب، گوش و حلق و بینی، اعصاب و روان، دندانپزشک، پرستار، شنوایی‌شناس، کاردرمانگر، روانشناس، متخصص تغذیه و...)
مراکزی که گفتاردرمانگر می‌تواند مشغول به کار شود:
· مراکز بهداشتی-درمانی و بیمارستان‌ها
· مراکز آموزشی-درمانی تحت نظارت دانشگاههای علوم‌پزشکی
· کلینیک‌های خصوصی ارزیابی و توانبخشی اختلالات گفتار وزبان
· مراکز جامع توانبخشی
· سازمان و نهادهای تحت نظارت آموزش و پرورش استثنائی
· سازمان و نهادهای تحت نظارت بهزیستی
دروس این رشته در طول تحصیل:
در این رشته علاوه بر دروس عمومی، دروس علوم‌پایه (مانند داروشناسی، آناتومی، بافت شناسی)، دروس مرتبط با گروه‌های توانبخشی (مانند اصول توانبخشی، شنوایی شناسی، رشد روانی حرکتی)، دروس مرتبط با روانشناسی(مانند بازی‌درمانی، مشاوره، روانشناسی رشد و یادگیری) و دروس تخصصی به شرح زیر ارایه می‌شود: آواشناسی و زبان‌شناسی، رشد و تکامل گفتار و زبان، آنالیز آکوستیک گفتار، اختلالات تکاملی زبان، زبان‌پریشی بزرگسالان، اختلالات بلع نوزادان/ بزرگسالان، اختلالات تکاملی گفتار و زبان در آسیب‌های شنوایی، اختلالات روانی گفتار، اختلالات صوت، اختلالات گفتار و زبان مرتبط با شکاف لب و‌کام و غیره.
همچنین در خلال و بعد از گذراندن دروس تئوری، برای واحدهای بالینی دوره‌های مختلف کارآموزی و کارورزی در نظرگرفته شده‌است و دانشجویان به مشاهده، دستیاری و اجرای ارزیابی و درمان به طور مستقل می‌پردازند.
