کاردرمانی چیست؟
کاردرمانی از رشته های علوم توانبخشی در گروه علوم پزشکی می باشد. مداخلات آن مبتنی بر فعالیت ها و تمرینات درمانی بر پایه ی علومی همچون حرکت شناسی، روانشناختی و علوم اعصاب است که به ارزیابی، معالجه و درمان توانبخشی (بازتوانی و نوتوانی) و مشاوره بیماران با ناتوانی در کارکردهای حسی ،جسمی ،ذهنی و روانی-اجتماعی می پردازد. مداخلات کاردرمانی در بر گیرنده تمام ابعاد زیست شناختی-روانشناختی-تعاملی-اجتماعی انسان است و هدف نهایی آن ارتقاء سلامت، استقلال عملکردی و بهبود کیفیت زندگی می باشد.
در این رشته به ارزیابی و درمان مشکلات عملکردی پیش آمده در افرادی پرداخته می شود که در اثر بیماریهایی نظیر حوادث عروقی مغز، تصادفات، عقب ماندگی های ذهنی و... دچار اختلالات عملکردی و ناتوانی شده‌اند. فارغ التحصیلان این دوره ۴ ساله مقطع کارشناسی می توانند براساس تشخیص و ارجاع پزشک به درمان و توانبخشی اختلالات عملکردی و ناتوانی های جسمی، ذهنی و روانی بیماران بپردازند. کاردرمانگران با تسلط کافی بر علوم مختلف فیزیولوژی، آناتومیکی و روان شناختی یک برنامه جامع درمانی را به بیماران ارائه می دهند. در کاردرمانی بیماری و تاثیرات آن در تمام ابعاد زندگی فرد، مورد بررسی قرار می گیرد. هدف این رشته بالا بردن استقلال و افزایش سطح توانمندی بیمار برای انجام فعالیت های روزمره و اجتماعی و مهارت های زندگی می باشد.
تاریخچه کاردرمانی در ایران
کاردرمانی در ایران در سال ۱۳۴۹ تحت نظارت یک کاردرمانگر به نام خانم یانسن که از سازمان جهانی بهداشت به ایران اعزام شده بود در بیمارستان شفا یحیائیان تهران راه اندازی شد. آموزش دانشگاهی کاردرمانی از سال ۱۳۵۲ در مدرسه عالی توانبخشی در مقطع کارشناسی آغاز گردید و تا ۳ سال ادامه یافت. پس از وقفه ای چند ساله مجدداً از سال ۱۳۶۶ آموزش دانشگاهی در تنها دو دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در شهر تهران ادامه یافت و فارغ التحصیلان در مقطع کارشناسی مشغول به کار می شدند. در حال حاضر دانشگاههای علوم پزشکی تهران، ایران، شهید بهشتی، علوم بهزیستی و توانبخشی، اهواز، تبریز، شیراز، همدان، اراک، اصفهان، زنجان و سمنان اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی کاردرمانی می نمایند. همچنین این رشته در مقاطع آموزشی کارشناسی ارشد و دکترا نیز در دانشگاههای تهران دانشجو می پذیرد.
خدمات کاردرمانی
ارائه خدمات کاردرمانی می تواند در مراکز زیر صورت بگیرد:
• بیمارستانها: شامل بخش های ارتوپدی، روماتولوژی، نرولوژی، سوانح و سوختگی، کودکان و روانپزشکی
• مراکز روزانه توانبخشی روانی - اجتماعی
• سازمان آموزش و پرورش استثنائی
• درمانگاههای هلال اهمر
• مراکز توانبخشی بهزیستی
• کلینیک های خصوصی
• مراکز نگهداری سالمندان
چه افرادی از خدمات کاردرمانی بهره می برند؟
کاردرمانی به بیماران سایکولوژی (روان پزشکی)، نورولوژی، ارتوپدی، بیماری های ذهنی و جسمی کودکان و بزرگسالان خدمات ارائه می دهد. این افراد به تفصیل شامل موارد زیر می باشند:
» کودکان مبتلا به اختلالات روان پزشکی و مشکلات و عقب ماندگی ذهنی: بیش فعالی، اختلالات طیف اوتیسم، عقب ماندگی ذهنی، سندروم ها نظیر سندروم داون و ...
» کودکان مبتلا به انواع معلولیت های جسمانی-حرکتی: شامل فلج مغزی، اسپاینو بیفیدا، فلج اطفال، ضربه و آسیب مغزی، اختلالات رشدی و تعادلی و ضایعات ارتوپدیک مثل انواع شکستگی و دررفتگی های اندامی، قطع عضو و ...
» کودکان مبتلا به انواع مشکلات و محرومیت های حسی: نظیر ناشنوایی و کم شنوایی، نابینایی و کم بینایی و ...
» بزرگسالان مبتلا به انواع اختلالات و مشکلات و معلولیت های روانی: نظیر افسردگی و اضطراب و سایر اختلالات روانپریشی یا سایکوز دربردارنده ی علائم توهم، هذیان، اسکیزوفرنیا.
» بزرگسالان مبتلا به انواع اختلالات نورولوژیک (عصب شناختی) و جسمانی و حرکتی: نظیر سکته قلبی و سکته مغزی، مشکلات فلجی یک یا چند عضو، شکستگی و دررفتگی و قطع عضو، ضربه و آسیب مغزی، مولتیپل اسکلروزیس، اختلالات درکی-شناختی، ضایعات نخاعی و ...
» سالمندان: شامل کلیه مسائل مرتبط با سالمندان و پیری.
حیطه های کاردرمانی
• اختلالات جسمانی بزرگسالان: ارتوپدی، نورولوژی، روماتولوژی، سوختگی و...
• اختلالات روانپزشکی: سایکوتیک، نوروتیک، اعتیاد و...
• اختلالات رشدی کودکان: اختلالات تکاملی، رفتاری، ذهنی، حسی حرکتی و...
• اختلالات حرفه ایی و اجتماعی
• اختلالات مرتبط با دوره سالمندی
مداخلات کاردرمانی
• ارزیابی و درمان اختلالات حسی-حرکتی؛ روانشناختی، تعاملی-اجتماعی
• ارزیابی و آموزش مهارتهای زندگی از جمله امور خود-مراقبتی و حرفه ای
• تطابق و مناسب سازی محل کار و زندگی
• طراحی، تجویز و ساخت وسایل کمکی
• مشاوره حرفه ای
• آموزش پیش حرفه ای و حرفه ای
• تسهیل مراحل رشدی کودکان
• مداخلات زودهنگام برای کودکان در معرض خطر اختلالات تکاملی
وظایف تخصصی و حرفه ای کاردرمانگران
تخصص یک کاردرمانگر کمک به بازتوانی جسمی، حرکتی، ذهنی و روحی افرادی است که دچار اختلالات عملکردی و ناتوانی می باشند و علاوه بر آن کاردرمانگران با آموزش فعالیت ها و مهارتهای مختلف متناسب با نوع ناتوانی و بالا بردن توانمندی های فرد با استفاده از کارگاه های مختلف، تکنیک های متفاوت ورزشی درمانی و ابزارهای مختلف، علاوه بر مقابله با ناتوانی و جلوگیری از پیشرفت عوارض بیماری ها، فرد ناتوان را به محیط اجتماعی بازگردانده و استقلال عملکردی او را تسهیل می نمایند. برطبق تعریف، کاردرمانی علم و هنر استفاده از فعالیت های هدفمند و معنادار جهت افزایش استقلال در حیطه های فعالیت های روزمره زندگی، فعالیتهای حرفه ای و اوقات فراغت می باشد. کاردرمانی به درمان جسم و روان بصورت همزمان می پردازد. ابتکار، علاقه و خلاقیت از فاکتورهای بسیار مهم در کاردرمانی است. یک کاردرمانگر مجرب باید بتواند با هوشمندی فراوان، مشکلات حرکتی، روانی، ذهنی و وابستگی های متعاقب آن ها را در بیمار شناسایی و تجزیه تحلیل نماید و سپس فعالیتی را به بیمار ارائه دهد که دارای دو هدف باشد: اول هدفی که بیمار به انگیزه ی آن، احساس سودمند بودن و کفایت و عزت نفس کرده و از لحاظ جسمی یا ذهنی به آن مشغول شود و دوم هدف درمانی ای که یک کاردرمانگر در پس زمینه ی فعالیتی که ارائه داده است به آن چشم انتظار دوخته است.
امکان ادامه تحصیل در رشته ی کاردرمانی
امکان ادامه تحصیل در ایران تا مقطع دکترا وجود دارد.
آینده شغلی رشته کاردرمانی
با توجه به گستردگی حوزه های فعالیتی کاردرمانگران، امکان اشتغال بالایی برای این رشته وجود دارد. کاردرمانی در حیطه های مختلف ذهن، روان و جسم به کودکان و بزرگسالان خدمات ارائه می دهد. کاردرمانگران می توانند با توجه به میزان علاقه و تبحر خود در یک یا تعداد بیشتری از این حوزه ها به کار مشغول شوند.
محل های جذب کار پس از فارغ التحصیلی
فارغ التحصیلان می توانند در بیمارستان ها، درمانگاه ها، سازمان بهزیستی و مراکز تحت پوشش آن و یا بعنوان مسئول فنی در کلینیک های خصوصی و همچنین بصورت درمان در منزل مشغول به کار شوند.
رشته ی کاردرمانی در چه دانشگاه هایی در ایران پذیرش دارد؟
